Τα «Εμφύλια Επη», μια παράσταση – σταθμός για το ΔΗΠΕΘΕΚ, η οποία ταξίδεψε πέρυσι στο Φεστιβάλ της Νίκαιας στη Γαλλία, πρόκειται να παρουσιαστεί εκ νέου στο κοινό της Καλαμάτας από τις 7 έως τις 29 Μαρτίου, στο πλαίσιο του προγράμματος «Καλαμάτα 1821 – Δρόμοι Ελευθερίας».
Εχοντας δεχτεί διθυραμβικές κριτικές η παράσταση θα ανεβαίνει κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 8 μ.μ., ενώ θα προγραμματιστούν οργανωμένες παραστάσεις για λύκεια, κατόπιν συνεννόησης.
Με αφορμή τα «Εμφύλια Επη», αλλά και για τους στόχους του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας Γιάννης Μαργαρίτης μίλησε στην “Ε”, αναλύοντας παράλληλα τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το Θέατρο.
– Τα «Εμφύλια Επη» αποτέλεσαν την πολύ μεγάλη επιτυχία του ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας το 2019. Ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν σε αυτό το γεγονός;
Το έργο γράφτηκε μετά από παραγγελία στον συγγραφέα, ένα χρόνο πριν αναλάβω την καλλιτεχνική διεύθυνση του ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας. Ταυτόχρονα άρχισα και την προετοιμασία για το ανέβασμά του. Στην Καλαμάτα ολοκληρώθηκε αυτή η άκρως δημιουργική καλλιτεχνική διαδικασία, γιατί έκρινα ότι θα ήταν σημαντικό για το ΔΗΠΕΘΕΚ να έχει αυτό το εξαιρετικό έργο στο ρεπερτόριό του. Τώρα, ως προς την ίδια την δημιουργία του, ξέρετε μερικές φορές συμβαίνουν κάποιες ιδιαίτερες συναντήσεις. Μια ιδιαίτερα δημιουργική συνάντηση ήταν αυτή που είχα με τον συγγραφέα Φαίδωνα Χατζηαντωνίου και με τον συνθέτη Δημήτρη Οικονομάκη. Μα περισσότερο θα έλεγα ότι η συνάντηση αυτή μπόρεσε να δώσει τους καρπούς της και να εκφραστεί μέσα από την ερμηνεία της Χρυσάνθης Δούζη. Οταν ολοκληρώθηκαν οι πρόβες και αυτή η συνεργασία με όλους τους καλλιτεχνικούς συντελεστές, ένιωσα ότι ήταν μια ευλογημένη στιγμή και νομίζω ότι το αποτύπωμα αυτής της ευλογίας συνετέλεσε στην επιτυχία της παράστασης.
– Θα δούμε κάποιες αλλαγές σε σχέση με την περσινή παράσταση;
Η παράσταση μετά από ένα χρόνο είναι πιο ώριμη. Οι επιπλέον πρόβες έχουν δώσει ακόμα μεγαλύτερη εσωτερική δύναμη στην ερμηνεία, σε έναν θεατρικό εναγκαλισμό που κάποιες στιγμές θα τον χαρακτήριζα εκρηκτικό. Ολοι μας είμαστε πιο ώριμοι. Η επαφή μας με το κοινό στις περυσινές παραστάσεις μάς οδηγεί στις απαραίτητες βελτιώσεις. Νομίζω, αν κάποιος από τους περυσινούς θεατές μας ξαναδεί την παράσταση, θα το νιώσει.
– Πολλοί ανέφεραν βλέποντας την παράσταση πως είδαν τον καθρέπτη της ιστορίας μας. Πώς το σχολιάζετε αυτό;
Μα αυτό ακριβώς είναι το ζητούμενο. Η ηθοποιός παλεύει με την ιστορία σαν μνήμη. Και κάνει μία καταβύθιση σαν σε ψυχανάλυση με ιστορικό περιεχόμενο, που στόχο έχει την εθνική αυτογνωσία. Φυσικά το θέατρο, η παράστασή μας εν προκειμένω, είναι το όχημα, το μέσο που προσφέρεται γι’ αυτό το βαθύ κοίταγμα στον καθρέπτη. Το θέμα βέβαια είναι αν δεχόμαστε αυτό που βλέπουμε στον καθρέπτη ή αν μας φταίει ο καθρέπτης.
– Η παράσταση ανέβηκε στη Νίκαια της Γαλλίας με μεγάλη επιτυχία. Πώς βιώσατε την εμπειρία αυτή;
Ηταν εκπληκτικό το πώς το γαλλικό κοινό επικοινωνούσε με θέματα που αφορούν την ελληνική ιστορία. Επειδή όμως το έργο συνδέει την ιστορία μας με τα μεγάλα διεθνή και ευρωπαϊκά γεγονότα, εντέλει βίωναν την παράσταση βλέποντας ίσως και αντιστοιχίες με τον δικό τους ιστορικό πόνο. Η αποδοχή της παράστασης ήταν ολοκληρωτική και ιδιαιτέρως συγκινητική. Να σκεφθείτε ότι μας έχουν ζητήσει να ξαναπάμε για να οργανώσουν και παρακολούθηση της παράστασης από μαθητές λυκείων.
– Ανάμεσα στις πολλές κριτικές για την παράσταση ποια ήταν αυτή που ξεχωρίσατε;
Δεν μπορώ να μην αναφέρω την κριτική της κυρίας Λίνας Γιάνναρου στην «Καθημερινή». Ανάμεσα σε άλλα λοιπόν επαινετικά σχόλια γράφει: «Μια παράσταση – μουσική συμφωνία, με ερμηνεία της εξαιρετικής, out of this world, Χρυσάνθης Δούζη». Αλλά δεν θα ξεχάσω και το χαμόγελο χαράς, όταν νεαρό κορίτσι της Β’ Λυκείου, μετά από παράσταση ειδικά για σχολεία που δώσαμε πέρυσι στην Καλαμάτα, μου είπε με την αφέλεια και τον ενθουσιασμό που χαρακτηρίζει την ηλικία της, πως αυτή ήταν η καλύτερη παράσταση της ζωής της.
– Οι “Φασουλήδες με το ρόπαλο” πλέον παρουσιάζονται σε σχολεία της πόλης. Πόσο σημαντικό είναι τα παιδιά να αποκτούν θεατρική παιδεία από μικρή ηλικία;
Από την αρχαιότητα το θέατρο έπαιζε τον ρόλο της τέχνης που είχε σαν βασικό της στόχο την διά βίου μάθηση. Εξάλλου, το θέατρο γεννήθηκε με τη δημοκρατία, και η δημοκρατία με το θέατρο. Για να ενταχθούμε σωστά μέσα στη δημοκρατία, χρειάζεται παιδεία που έρχεται με την εκπαίδευση από τα πρώτα σχολικά χρόνια. Γιατί η δημοκρατία έχει κανόνες, και τους κανόνες τους μαθαίνουμε. Κατά την ίδια λογική, μαθαίνουμε και το θέατρο, τους κανόνες, τα μυστικά του. Η παρακολούθηση λοιπόν κατάλληλων παραστάσεων από την τρυφερή ηλικία του δημοτικού, είναι μέρος της εκπαίδευσης που βοηθά στη θεατρική παιδεία. Αν αυτό το δεχθούμε, θα πρέπει να αναλογισθούμε την ευθύνη που έχουν όσοι καταπιάνονται με την παιδική παράσταση. Βεβαίως δημιουργείται ένα κενό ανάμεσα στο παιδικό θέατρο και αυτό των ενηλίκων: το εφηβικό θέατρο. Φροντίζω λοιπόν, οι επιλογές του ρεπερτορίου να είναι τέτοιες που οι παραστάσεις των ενηλίκων να απευθύνονται και στα παιδιά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Καλούμε λοιπόν τους καθηγητές να βοηθήσουν την προσπάθειά μας, οργανώνοντας θεατρικές εξόδους από τα σχολεία.
– Η “Σοφία Λασκαρίδου – Το ταξίδι μιας ζωής” έπεται στη συνέχεια. Με τι κριτήρια επιλέχτηκαν τα συγκεκριμένα έργα;
Η «Σοφία Λασκαρίδου – Το ταξίδι μιας ζωής» εντάχθηκε στο ρεπερτόριο του θεάτρου για να τιμηθεί η γυναίκα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Ευαισθησία, αφοσίωση, πείσμα, ομορφιά, έρωτας. Η Σοφία Λασκαρίδου ήταν η πρώτη γυναίκα που τελείωσε τη Σχολή Καλών Τεχνών και είχε έναν μεγάλο έρωτα με τον Περικλή Γιαννόπουλο. Περισσότερα όμως θα πούμε όταν έλθει η ώρα της παράστασης, είναι ακόμα νωρίς.
– Ποιοι στόχοι από αυτούς που είχατε θέσει πριν αναλάβετε την θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή έχουν εκπληρωθεί;
Πριν αναλάβω δεν υπήρχε καλλιτεχνικός διευθυντής. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το θέατρο να μην έχει πρόγραμμα στο ρεπερτόριο, ειδικούς και γενικούς στόχους. Παρά τη φιλότιμη δουλειά που γινόταν από όλους τους εμπλεκόμενους στο ανέβασμα των παραστάσεων, δεν υπήρχε, όπως είναι φυσικό, μακροχρόνιος σχεδιασμός. Ο μεγαλύτερος στόχος, που είναι η ανάκτηση της εμπιστοσύνης του κοινού, δεν μπορεί να κατακτηθεί παρά με σχεδιασμό και διαμόρφωση καλλιτεχνικού ύφους. Φυσικό είναι να γίνουν και λάθη. Ομως η επιμονή, η σκληρή δουλειά και το αισθητικό επίπεδο είναι ο μόνος τρόπος για να έχουμε αποτελέσματα. Τολμώ να πω ότι σε πρώτη φάση έχουμε πετύχει το υψηλό επίπεδο παραστάσεων και αρχίζουμε να διαμορφώνουμε καλλιτεχνικό ύφος. Επίσης οι στόχοι των παράλληλων εκδηλώσεων, και κυρίως της δημιουργίας θεατρικού εργαστηρίου, έχουν επιτευχθεί. Τώρα πλέον το ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας δεν κάνει μόνο δύο ή τρεις παραστάσεις τον χρόνο, αλλά έχει μια πολύπλευρη παρουσία και περισσότερες παραστάσεις.
– To πρόγραμμα “Μια αγκαλιά περιοδεύει” θα συνεχιστεί το 2020;
Βεβαίως θα συνεχιστεί. Το πρόγραμμα αυτό είναι ένα από τα παραδείγματα που επιβεβαιώνουν την πολύπλευρη παρουσία του ΔΗΠΕΘΕ στην πόλη. Αναλύοντας το «Μια αγκαλιά περιοδεύει», οι ηθοποιοί του θεάτρου επισκέπτονται τις λέσχες φιλίας και πολιτισμού, πρώην ΚΑΠΗ, και διαβάζουν κείμενα, τραγουδούν, διασκεδάζουν τους ηλικιωμένους. Θέλουμε να δώσουμε λίγη ώρα χαράς στους συμπολίτες μας που δεν έχουν τη δυνατότητα να πάνε στο θέατρο.
– Πώς θα χαρακτηρίζατε την αποδοχή του κόσμου στις παραστάσεις του ΔΗΠΕΘΕΚ;
Εχουμε πολύ καλές κριτικές. Στην περίπτωση της παράστασης «Εμφύλια Επη» οι κριτικές ήταν διθυραμβικές. Αλλά και στον «Γενικό Γραμματέα» οι θεατές είχαν μόνο καλά λόγια για τη δουλειά που γίνεται. Η προσέλευση όμως του κοινού θα ήθελα να ήταν μεγαλύτερη. Μοιάζει να υπάρχει μια εγκατεστημένη δυσπιστία για το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο της Καλαμάτας. Η δυσπιστία αυτή σε ελάχιστες περιπτώσεις παίρνει τη μορφή εχθρότητας. Παίρνει τη μορφή μιας εξαιρετικά αυστηρής κριτικής, που θέλει να διαλύσει ό,τι με κόπο δημιουργούμε. Το ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας όμως ανήκει στην πόλη και τους κατοίκους της. Ανήκει στη Μεσσηνία και στην Περιφέρεια Πελοποννήσου. Εργαζόμαστε σκληρά για να δώσουμε στο θέατρο την παλιά του λάμψη και αίγλη. Δουλεύουμε νυχθημερόν για να δημιουργηθεί ένας σταθερός πυρήνας πολιτισμού που θα αναβαθμίσει την ποιότητα ζωής. Θα ήθελα το κοινό να αντιληφθεί ότι δίπλα τους, στο δικό τους θέατρο, γίνονται παραστάσεις που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τις αθηναϊκές. Το αντίθετο, μπορεί να αποτελούν και πόλο έλξης για τους ξένους.
– Τι έχει αλλάξει ως προς το καλύτερο στο ΔΗΠΕΘΕΚ από το 2018 μέχρι σήμερα;
Το κυριότερο είναι ότι έχουμε φτιάξει ένα μικρό εργοτάξιο παραγωγής θεατρικών συμβάντων. Μικρών ή μεγαλύτερων. Καλλιτέχνες και τεχνικοί εργάζονται ακατάπαυστα για να μπορεί το ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας να βρίσκεται μέσα στα πράγματα. Εχουμε μικρές δυνάμεις αλλά μεγάλη καρδιά. Παλεύουμε με τις αντιξοότητες, με κέφι και οίστρο. Ολο και περισσότερο κατορθώνουμε μικρά θαύματα. Σε άλλους αποκαλύπτονται, σε άλλους όχι ακόμα. Εμείς είμαστε πεισματάρηδες και ευτυχώς σε αυτό το πείσμα μας έχουμε συμπαραστάτες.
– Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει το Θέατρο; Η στήριξη της Πολιτείας προς αυτό σας καλύπτει;
Το κτήριο του θεάτρου αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Oμως τώρα εντάχθηκε σε πρόγραμμα και πολύ σύντομα θα γίνουν ουσιαστικές παρεμβάσεις στο κτήριο, που θα αναβαθμιστεί ουσιαστικά για να μπορεί να συνεχίσει τη λειτουργία του. Επίσης η επιχορήγηση του θεάτρου είναι πολύ μικρή για τα σημερινά δεδομένα. Παρά την αύξηση της κρατικής επιχορήγησης από το υπουργείο Πολιτισμού, που ήρθε σαν επιβράβευση των προσπαθειών που έχουμε καταβάλει και των πολλαπλών δραστηριοτήτων μας, τα χρήματα δεν φτάνουν. Ούτως ή άλλως λειτουργούμε με βασικότερο κανόνα όλων την οικονομία. Συνεχώς ανακυκλώνουμε υλικά. Οι αγορές μας έχουν περιοριστεί στα απολύτως απαραίτητα. Oμως και αυτό έχει ένα όριο. Κάνουμε ό,τι μπορούμε ώστε να αξιοποιήσουμε το πλούσιο παρελθόν. Το εξαιρετικό βεστιάριο. Τα παλιά αντικείμενα. Αυτή η διαδικασία έχει μια μαγεία και ομορφιά. Φτάνει όμως σε ένα σημείο που δεν πάει άλλο. Χρειάζεται καινούργια ξυλεία. Υφάσματα. Επίσης δεν είναι δυνατόν δύο άνθρωποι στο γραφείο να διεκπεραιώνουμε δουλειά πέντε ανθρώπων. Μπαίνω το πρωί και βγαίνω αργά το βράδυ μετά την παράσταση. Σας βεβαιώνω ότι δεν παραπονιέμαι. Το κάνω με χαρά και αγάπη για τη δουλειά μου. Oμως με πρόσθετο προσωπικό όλα θα γίνονταν πιο σωστά. Επιπλέον προσωπικό όμως σημαίνει περισσότερα χρήματα. Ερχόμαστε λοιπόν στο επίμαχο θέμα αύξησης της επιχορήγησης.
– O θεσμός των ΔΗΠΕΘΕ έχει περάσει από πολλά κύματα. Ποιος είναι ο ρόλος τους στη σύγχρονη εποχή;
Τα ΔΗΠΕΘΕ έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο τους. Πρέπει να αναβαθμιστούν σε μικρά περιφερειακά εθνικά θέατρα, όπου ο δήμος θα παίζει κυρίαρχο ρόλο αλλά και η Περιφέρεια θα έχει σημαντικό μερίδιο ευθύνης, και το υπουργείο Πολιτισμού επίσης. Eχουμε εξαιρετικά παραδείγματα θεατρικών δομών περιφερειακών εθνικών θεάτρων από το εξωτερικό, που δεν έχουμε παρά να τα μιμηθούμε. Ο εθνικός χαρακτήρας των θεάτρων θα τους δώσει περισσότερη και πλουραλιστική παρουσία και παραγωγή. Ας φανταστούμε ένα θέατρο που έχει υποχρέωση να ανταλλάσσει μια παράστασή του με άλλα δύο ή τρία ΔΗΠΕΘΕ. Eνα θέατρο που συμμετέχει σε φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Eνα θέατρο κέντρο πολιτισμού και πολλαπλών δράσεων. Μια κυψέλη πολιτιστικών δραστηριοτήτων όπου οι νέοι μετέχουν σε τέτοιες δραστηριότητες. Eνα θέατρο κέντρο πνευματικής ακτινοβολίας. Eνα τέτοιο θέατρο δεν νομίζετε ότι θα στεκόταν στην πρώτη γραμμή των επιλογών μας;
– Το θεατρικό εργαστήρι του ΔΗΠΕΘΕ θα παρουσιάσει σε φυσικούς χώρους ιστορίες της Καλαμάτας. Αναλύστε μας αυτή τη δράση.
Τα μέλη του θεατρικού εργαστηρίου δημιουργούν ιστορίες, ανακαλώντας μνήμες, αφηγήσεις, φαντασία και δημιουργικότητα. Οι ιστορίες αυτές, με καθαρά θεατρική μορφή, θα παρουσιαστούν σε φυσικούς χώρους, εκεί ακριβώς που διαδραματίζονται. Επειδή θα έχουμε ιστορίες σε διαφορετικούς χώρους, αυτή η δράση θα μοιάζει με ένα μικρό φεστιβάλ θεάτρου. Πιστεύω πάντως ότι η δουλειά αυτή θα είναι κάτι ιδιαίτερο για τους ερασιτέχνες του θεατρικού εργαστηρίου. Ελπίζω και για τους φίλους θεατές που θα παρακολουθήσουν με ελεύθερη είσοδο τις παραστάσεις.